Wednesday, July 24, 2013

Sơ lược về tước vị của Hoàng gia Anh



Mấy hôm rồi báo chí thế giới cứ bấn xúc xích với việc Kate sinh con. Báo chí nước ta thì danh xưng loạn xạ, lúc thì gọi bạn này là công nương, lúc thì gọi là nữ công tước, thậm chí ngay trong một bài báo thì tít bài giật khác mà thân bài lại nói khác. Bèn đi tìm quanh xem thật ra là thế nào.

Tiếng ta có một cái phiền, là hầu hết các tước vị này đều phiên âm từ tiếng Tàu, nên mang so với hệ thống tước vị ở châu Âu có một số sai khác. Bài viết này cố gắng nêu ra một số tước vị chính của Hoàng gia Anh, để độc giả khỏi bị lẫn lộn với các danh xưng – nhiều khi do các bạn dịch giả làm rối tung cả lên. Cùng một từ tiếng Anh, đôi khi dịch sang tiếng Việt lại thành hai từ khác nhau. Thêm nữa, phiên âm thứ bậc theo hệ thống Công Hầu Bá Tử Nam (của phương Đông) và Duke / Marquis / Earl / Viscount / Baron (của phương Tây) không hoàn toàn tương đương. Từ thời Tần Thủy Hoàng, phương đông đã không còn cắt đất cho các quý tộc – trong khi ở phương Tây thì từ Duke đến Baron đều là lãnh chúa có đất thái ấp, cho đến tận thời Trung cổ.

Lại quay về thời nay. Thứ nhất, bà cụ Elizabeth II, hầu hết báo chí đều gọi là Nữ hoàng Anh, dù tước vị chính thức của bà là Queen chứ không phải Empress. Sát nghĩa hơn, phải gọi bà là Nữ vương Anh. Nếu chồng bà cầm quyền, thì bà vẫn là Queen nhưng lúc đó sẽ dịch là Hoàng hậu.

Chồng của nữ vương nên gọi là Vương quân, như ông Phillip chồng bà Elizabeth. Báo chí ta cứ gọi là ông hoàng, hay hoàng thân – chắc không sai hẳn nhưng chưa sát nghĩa. Về tước vị cá nhân, ông Phillip là Hoàng tử, Công tước xứ Edinburgh. Nếu chẳng may bà Elizabeth qua đời, thì ông Philip vẫn là Hoàng tử Công tước nhưng không phải là Vương quân nữa.

Con trai lớn của hai ông bà này là ông Charles, tước vị cá nhân là Hoàng tử xứ Wales. Vì ông này sẽ được tập tước vương của mẹ (lên làm vua sau khi mẹ mất) nên cũng được gọi là Thái tử Anh. Vợ cũ của ông – bà Diana quá cố - chính ra nên gọi là Thái tử phi. Vì bà cưới Hoàng tử xứ Wales nên danh hiệu cá nhân của bà (Princess of Wales) nên dịch thành Hoàng phi xứ Wales – chứ không phải công chúa - do tiếng Việt của mình chỉ dùng chữ Công chúa cho con gái của vua. Ghét mặt mấy cái báo cứ gọi là Vương phi Diana – nghe như vợ lẽ của ông vua nào đó. Tệ hơn nữa là Công nương Diana – tước Duchess này kém hẳn tước Princess một bậc.

Vợ hiện giờ của Charles là Camilla, Công nương xứ Cornwall. Chắc vì bà Elizabeth ghét bà Camilla này, nên dứt khoát không chịu phong bà lên Princess.

Con trai lớn của Charles và Diana là William – Hoàng tử, Công tước xứ Cambridge. Catherine, vợ của William chỉ mới được phong Duchess, nên dịch ra thành Công nương xứ Cambridge. Chừng nào Charles lên làm vua, thì William sẽ được gọi là Thái tử Anh. Đây chỉ là cách gọi trong tiếng Việt, không phải tước vị chính thức.

Vừa mới điểm qua các nhân vật đứng hàng dọc theo thứ tự thừa kế ngôi vương. Ngoài ra, Charles cũng có hai em trai và một em gái, còn William có một em trai. Trong số này, em gái của Charles có tước vị đơn giản nhất, chỉ là Công chúa Hoàng gia. Những người khác đều có tước phong theo xứ, ví dụ như Công tước xứ York, hay Bá tước xứ Wessex.

Suýt quên mất tước Hiệp sĩ. Tước này vớ vỉn nhất trong thang bậc quý tộc, vốn để phong cho các bạn ăn no vác nặng, vác kiếm đi chém giết, như kiểu giờ ta gọi là bọn đầu gấu. Đến lúc hết cần đám đầu gấu, người ta chuyển qua phong tước này cho các bạn làm vẻ vang nước Anh, như chàng 007 huyền thoại - Sir Sean Connery, hay cái ông trông coi bọn đá bóng – Sir Alex Ferguson.

6 comments:

  1. rất hay và có phong cách
    Respect+

    ReplyDelete
  2. Cám ơn BlackViva nhé. Rất tuyệt đấy!

    ReplyDelete
  3. cách viết rất hay, hài hước. Đọc cái khúc nữ hoàng elizabeth ghét tân thái tử phi camilla không cho tước hiệu princess mắc cười gần chết

    ReplyDelete
  4. Hơi muộn nhưng mình xin ý kiến dựa trên hiểu biết của mình. Tiếng Anh không phân biệt "prince" của hoàng tử với "prince" của hoàng thân, hoàng tôn hay thân vương, công tước... nên bạn dịch Prince of Wales thành Hoàng tử xứ Wales là không đúng. "Hoàng tử" là cách nêu quan hệ họ hàng với vua, ví dụ như Prince Charles mới dịch là Hoàng tử Charles. Còn "Prince" trong Prince of Wales là một tước hiệu được phong cho thái tử nước Anh, nên phải dịch ra là Công tước xứ Wales hay Thân vương xứ Wales. Cũng vậy Diana là princess consort, tức vợ của một thân vương, nên dịch Princess of Wales thành Vương phi xứ Wales là đúng, không phải Hoàng phi xứ Wales. Khi cha bà được thừa hưởng tước Earl Spencer thì bà mới được gọi là Lady Diana, tức Công nương Diana, và "Công nương" ở đây cũng không đồng nghĩa với "Duchess" như bạn nói.

    ReplyDelete